Vị trí: Dài 2.840 mét, đi từ phố Ngọc Hà đến Cống Vị. Đây là một con đường mới thành hình khoảng đầu thế kỷ XX để dẫn tới bãi Quần Ngựa (là bãi đua ngựa, nay là khu vực Cung Thể thao tổng hợp thuộc Sở Thể dục thể thao nằm giữa phố Hoàng Hoa Thám và phố Đội Cấn) cho nên có tên là đường Quần Ngựa (route du Champ des courses). Nhưng dân chúng thì quen gọi là đường Mới. Đường này tới năm 1910 mới được nối dài ra đến dốc tập lái bên đường Thành (nay là đường Bưởi). Đường Đội Cấn đi xuyên qua cánh đồng các làng Ngọc Hà, Vạn Phúc, Đại Yên, Liễu Giai, Công Vị, thời xưa là các trại của tổng Nội thuộc huyện Vĩnh Thuận cũ. Tại các nơi này, đình làng cũ vẫn nguyên vẹn. Đình Vạn Phúc nay ở trong ngõ 194 (vốn là ngõ 32 cũ) phố Đội Cấn, là nơi thờ Linh Lang (xem thêm mục Cầu Giấy). Đối xứng với làng Vạn Phúc qua trục phố Đội Cấn là làng Ngọc Hà. Đình làng này ngày nay ở bên cạnh phố Ngọc Hà, sau vườn Bách Thảo, còn đền Ngọc Hà thì là số nhà 122 phố Đội Cấn. Đình Đại Yên thì ở mé phía bắc của phố này. Đó là nơi thờ một cô bé 9 tuổi đã có công theo Lý Thường Kiệt đi dẹp giặc Chế Ma Na (?) xâm lấn bờ cõi. Theo thần tích cô bé tên là Tường, bố họ Trần, nguyên là người xứ Thanh, mẹ ở thôn Đại Yên (khi đó còn gọi là Đại Bi). Khi triều đình tuyển lính, cả hai cha con cùng nhập ngũ. Ở chiến trường cô giả vờ đi bán trầu cau, len lởi vào trại địch rồi làm ám hiệu cho quân ta tiến công. Khi khải hoàn vua phong cho là Ngọc Hoa công chúa... Sau dân làng thờ làm thành hoàng, xây đình ngay cạnh ngôi mộ của cô.

Đình thôn Liễu Giai cũng ở mé bắc phố Đội Cấn, cách đường mấy vạt ruộng nước, thờ dũng sĩ họ Hoàng, một người con trai làng Lệ Mật (Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội) tương truyền là đã có công mở mang vùng tổng Nội này, mà nơi thờ chính là ở đình Thái Tể (xem mục Hoàng Hoa Thám). 

Nhiều tài liệu cho rằng chỗ thôn này, đời Lý Trần là con đường trồng toàn liễu chạy tới cửa tây hoàng thành đối xứng với con đường trồng toàn hòe ở phía cửa đông (tức phố Hòe Nhai ngày nay). Do đó mà có tên là Liễu Nhai, sau đọc là Liễu Giai (Cũng như Hòe Nhai đã từng được đọc là Hòe Giai rồi Hòa Giai).

Đình Cống Vị ở cuối phố, gần ngã ba đê Đại La, thờ Linh Lang. Ngoài ra ở trên đất làng Vạn Phúc chỗ giáp làng Ngọc Hà, ngay cạnh đường đi, đằng sau số nhà 203, có một ngôi chùa mới đại tu, năm 1916 nhưng lại là ngôi chùa có lịch sử lâu đời: đó là chùa Bát Tháp. Tương truyền chỗ này là núi Vạn Bảo, và chùa này do ba chùa hợp lại: trong chùa có một quả chuông đúc năm Quý Hợi (1803) ghi rằng năm ấy vào ngày 20 tháng Giêng dời chùa ở núi Voi và chùa Chéo Vàng về hợp dựng với chùa Vạn Bảo thành chùa Bát Tháp. Quả chuông có dòng chữ ghi: "Vạn Bảo trại, Bát Tháp tự". Vạn Bảo là tên cũ của làng Vạn Phúc. Trong chùa có nhiều câu đối nhắc tới các đại danh vùng này. Ví dụ: 

Vạn Bảo địa khai, thảo mộc triêm nhu vũ lộ.

Ngọc Hà mạch dẫn, chư tư nhuận trạch tiêu sương.

Nghĩa là:

Mở đất Vạn Bảo, cỏ cây thăm đầy mưa móc

Dẫn mạch Ngọc Hà, mầm mống nhuần đượm gió sương.

Trong sách Thiền uyển tập anh, ở tiểu truyền Lý Huệ Tông có ghi:

"Chùa Chân Giáo xây trên núi Vạn Bảo, phía nam trong thành Thăng Long". Như vậy thì có thể là chùa Bát Tháp xây trên nền chùa Chân Giáo cũ chăng? (Chùa này là nơi Lý Huệ Tông tự vẫn vào năm 1226). 

Trong thời Pháp thuộc, thực dân xây một chủng viện khá lớn ở địa phận làng Liễu Giai, nay là số nhà 218 phố Đội Cấn. Tới thời tạm chiếm (1947-1954) chúng biến thành nơi giam cầm tra tấn cán bộ kháng chiến cùng nhân dân yêu nước chống Pháp. Nay được cải tạo thành khách sạn La Thành. 

Phố Đội Cấn ở hai bên đều có khá nhiều ngõ. Ngõ 214 là lối rẽ thông sang phố Kim Mã (chỗ sứ quán Thụy Điển). Giữa con ngõ này có đoạn cao hẳn lên thành một cái dốc. Đó chính là Núi Trúc ngày trước, chỉ mới bị bạt thấp để xây nhà từ khoảng những năm 70 thế kỷ XX vừa qua.

Đáng lưu ý hơn nữa là số nhà 157 Đội Cấn này được xây dựng thành Bảo tàng Chiến thắng B.52. Đối với lịch sử cách mạng Thủ đô, phố Đội Cấn có một ngõ đáng nhớ: đó là ngõ Gia Thịnh. Vào những năm 1938-1939 ngôi nhà số 1 ngõ này là một cửa hàng xén nhỏ. Đây là cơ sở bí mật mà bà Nguyễn Thị Lựu, tức "chị Cả Khương", sau khi thoát khỏi nhà tù Hỏa Lò đã tổ chức ra. Ông Nguyễn Văn Cừ, trong thời gian làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Đông Dương đã từng ở tại nhà này. (Ngõ này ở cạnh số nhà 79).

Tiểu sử nhân vật: Đội Cấn tức Trịnh Văn Cấn quê ở thôn Yên Nhiên, xã Vũ Di, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Ông làm đội lính khố xanh, đóng ở thị xã Thái Nguyên. Do căm ghét thực dân nên ông có cảm tình với những nhà cách mạng đang bị giam cầm trong nhà lao Thái Nguyên. Ông thường tìm cách đưa tin và giúp đỡ họ. Cuối cùng ông được Lương Ngọc Quyến, lúc đó đang bị giam tại nhà lao Thái Nguyên giác ngộ. Họ quyết định tổ chức khởi nghĩa. Vào khoảng nửa đêm ngày 30 tháng 8 năm 1917, cuộc nổi dậy bắt đầu. Sau khi hạ sát tên giám binh, nghĩa quân làm chủ trại lính khố xanh rồi chia nhau đi đánh chiếm các công sở.

Giặc Pháp đưa lính tới trấn áp, Đội Cấn chỉ huy nghĩa quân chống lại rất anh dũng, nhưng vì lực lượng quá chênh lệch nên nghĩa quân phải rút ra ngoài tỉnh ly vào đêm mùng 5-9-1917. Sau đó ông đưa nghĩa quân hoạt động tại vùng núi rừng giáp Vĩnh Yên. Song thế lực ngày một suy, cho tới đầu năm 1918 ở bên ông chỉ còn có hai người thân tín. Để không rơi vào tay giặc, sau khi cho hai người kia trở về, ông đã dùng súng tự sát. Đó là ngày 11-1-1918.

Nguồn: Phố và Đường Hà Nội – Nguyễn Vinh Phúc.