Vị trí và Lịch sử: Dài 1.144 mét, thời Pháp thuộc gọi là đại lộ Puy-gi-ni-ê (Puginer). Nhưng dân chúng vẫn quen gọi là đường Cột Cờ. Sau Cách mạng ta đã chính thức hóa tên quen thuộc này. Tới ngày 7-5-1964 thì đổi ra tên hiện nay.

Điểm đầu phía tây bắc của đường này là Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và quảng trường Ba Đình lịch sử. Đó cũng là cửa Chính Tây Môn của thành Thăng Long đời Nguyễn (xem mục Ba Đình). 

Cuối đường phía đông nam, từ chỗ ngã tư Trần Phú đến chỗ chắn xe lửa, chính là cạnh phía tây của thành dương mã, còn gọi là mang cá, tức là một loại công sự gồm hai bức tường xây vuông góc để bảo vệ cửa thành đông nam của thành Thăng Long đời Nguyễn. (Cạnh phía đông của mang cá gần trùng với đoạn đường xe lửa ở sau phố Tống Duy Tân). Tại cửa đông nam này, vào năm 1873, Nguyễn Tri Phương đã anh dũng chỉ huy chống lại giặc Pháp xâm lược và bị trọng thương. So với bản đồ Hà Nội 1831, có thể xác định một số địa điểm di tích cũ nằm ở hai bên đường Điện Biên Phủ:

Tịch điền, ở chỗ này là góc đông nam quảng trường Ba Đình, là khoảnh ruộng dành cho viên quan đầu tỉnh Hà Nội cũ (thay mặt vua) hàng năm ra cày vào ngày lập xuân coi như một nghi lễ mở đầu cho công việc cấy cày.

Võ Miếu (nơi Hoàng Diệu tự vẫn ngày 25-4-1882 sau khi không thể giữ được thành) ở chỗ nay là khu tam giác nằm giữa ba đường Điện Biên Phủ, Chu Văn An, Lê Hồng Phong. Di tích này không còn.

Cột Cờ nay vẫn còn và thường được coi như một biểu tượng của thành phố Hà Nội. Nó được xây dựng vào năm 1805 (hoặc năm 1812). Dưới là nền tam cấp gồm 3 tầng hình vuông xây gạch, tầng dưới mỗi chiều dài 42 mét, tầng giữa có 4 cửa nhìn ra 4 phía. Tầng trên cùng, mỗi chiều dài 15 mét, cũng có 4 cửa mà trên ba cửa còn ghi tên bằng chữ Hán: Nghênh Húc (đón ánh nắng ban mai) ở phía đông, Hướng Mính (hướng về ánh sáng) ở phía nam, Hồi Quang (ánh sáng phản chiếu lại) ở phía tây. Bên trên tầng này là cột cờ hình tám cạnh cao trên 33 mét. Bên trong có 2 cầu thang xoáy ốc đưa tới đỉnh.

Tiểu dẫn địa danh: Năm 1953, cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta bước vào năm thứ 8. Ta càng đánh càng mạnh. Địch lâm vào thế bị động. Trước tình hình đó, chúng đề ra kế hoạch Na-va nhằm tiêu diệt chủ lực của ta. Thực hiện kế hoạch ấy, ngày 20-11-1953 chúng cho quân nhảy dù đánh chiếm Điện Biên Phủ. Đây là một cánh đồng rộng ở vào giữa núi rừng Tây Bắc, gần biên giới Việt - Lào. Với sự viện trợ của Mỹ, Pháp đã xây dựng vị trí này thành một tập đoàn cứ điểm gồm ba phân khu yểm hộ lẫn nhau. Ngày 13-3-1954, quân ta mở cuộc tấn công vào tập đoàn cứ điểm này. Sau 55 ngày đêm chiến đấu liên tục và quyết liệt, vào lúc 17 giờ 30 phút chiều 7-5-1954 quân ta tiêu diệt toàn bộ lực lượng của địch, bắt sống hàng vạn tù binh, trong đó có toàn thể bộ chỉ huy. 

Thắng lợi Điện Biên Phủ cộng với thắng lợi trên các chiên trường khác trong Đông Xuân 1953-1954 đã đập tan kế hoạch Na-va, đánh bại âm mưu kéo dài và mở rộng chiến tranh của đế quốc Pháp, Mỹ, góp phần quyết định vào thắng lợi của Hội nghị Giơ-ne-vơ, buộc Pháp phải ký Hiệp định ngày 20-7-1954 lập lại hòa bình ở Đông Dương.

Đúng 10 năm sau, ngày 7-5-1964, trong không khí toàn dân tưng bừng kỷ niệm ngày chiến thắng lịch sử này, vào lúc 17 giờ 30 quân và dân Hà Nội đã tổ chức lễ trọng thể đổi tên đường Cột Cờ thành đường Điện Biên Phủ. Như vậy, đây là một đường phố mang nhiều ý nghĩa lịch sử, do tên gọi và do vị trí của nó trong quá trình phát triển của Thăng Long - Hà Nội.

Nguồn: Phố và Đường Hà Nội – Nguyễn Vinh Phúc.